Don Wollheim proponuje - 1985, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Don Wollheim Proponuje * 1985The 1985 Annual World�s Best SFEn, Pl - 1985OD WYDAWCYOddajemy Czytelnikom do rak ksi��k� maj�c� wszelkie szans� sta� si� przebojem w�r�d zwolennik�w literatury science fiction. Zawiera ona dziesi�� opowiada� napisanych przez autor�w brytyjskich i ameryka�skich, zebranych w tom nazwany w podtytule �Najlepsze opowiadania roku 1984�. Autorem wyboru jest znany ameryka�ski wydawca i tw�rca antologii Donald A. Wollheim.Tradycja wydawania antologii najlepszych opowiada� roku poprzedniego liczy sobie ju� ponad �wier� wieku; sam Wollheim zapocz�tkowa� j� przed dwudziestu laty. Mimo i� w chwili dokonywania wyboru autor nie zna jeszcze ewentualnych wyr�nie�, kt�re poszczeg�lne utwory mog� otrzyma� w roku nast�pnym, zdarza�o si� ju� wielokrotnie, i� wiele spo�r�d opowiada� zakwalifikowanych do antologii tych zaszczyt�w dost�pi�o. Za przyk�ad mog� pos�u�y� nowele: �The Ugly Chickens� Howarda Waldropa (nagroda Nebula w roku 1981) czy �Blood Music� Grega Beara (�Nebula� i �Hugo� w roku 1984); obie znalaz�y si� w odpowiednich rocznikach antologii Wollheima.Intuicja i tym razem nie zawiod�a autora wyboru: zamieszczone w niniejszym tomie opowiadania Johna Varleya �Naci�nij ENTER� oraz Octavii Butler �Wi�zy krwi� zdoby�y nagrod� �Nebula� za rok 1985, za� dwa inne utwory do tej nagrody kandydowa�y. W momencie oddawania tomu do druku nie znamy jeszcze wynik�w g�osowania na nagrod� �Hugo�; odb�dzie si� ono w sierpniu 1985 r. w dalekiej Australii. Z pewno�ci� jednak utw�r Varleya i tu b�dzie silnym kandydatem.Dzi�ki uprzejmo�ci Donalda Wollheima, kt�ry dostarczy� nam sw�j wyb�r jeszcze w maszynopisie, mamy mo�liwo�� prezentacji polskiemu czytelnikowi dziesi�tki najlepszych opowiada� anglo-ameryka�skich roku ubieg�ego. Znajdziemy w tym tomie, jak ka�e najnowsza moda, opowie�ci z cyklu �to si� mo�e zdarzy� ju� dzi�, je�li...� ale tak�e podr�e ku odleg�ym planetom, w dalekiej przysz�o�ci. Niekt�re z tych utwor�w s� mo�e drastyczne, inne za� - �lekkie, �atwe i przyjemne�, co jednak nie oznacza - bezmy�lne. Ka�dy z zaprezentowanych w niniejszym tomie autor�w stara si� na sw�j spos�b odpowiedzie� na pytanie: �Dok�d zmierzamy?� Na ile te odpowiedzi s� zadowalaj�ce, dzi� jeszcze trudno nam oceni�. Ale jutro...WST�PNiedawno otrzyma�em poczt� numer 2/1984 czasopisma Literatura Radziecka, w ca�o�ci po�wi�cony tematowi �Science fiction dzi��. By�o to wydanie angloj�zyczne, opublikowane w Moskwie przez Zwi�zek Pisarzy ZSRR. W numerze tym znajdowa�y si� odpowiedzi na pytania zadane przez redakcj� czasopisma r�nym autorom sf; dwa z nich brzmia�y: Jaka jest misja spo�eczna fantastyki naukowej? Jak� rol� mo�e ona odegra� w �wiecie wsp�czesnym?Uwa�amy, �e warto zacytowa� niekt�re wypowiedzi. Definicja science fiction i jej znaczenie zawsze stanowi�y temat kontrowersyjny w gronie czytelnik�w, autor�w i badaczy tego zjawiska. Oto wi�c, co odpowiedzia� Isaac Asimov:�Spo�eczna funkcja sf jest nast�puj�ca: przygotowywa�, przyucza� m�zg ludzki do my�li o nieuchronno�ci zmian technologicznych. W rozwi�zaniu tego zadania fantastyka naukowa gra rol� jakby poparcia moralnego, pobudzaj�c ludzko�� do korzystania z technologii jedynie w celu doskonalenia spo�ecze�stwa i mno�enia szcz�cia ludzkiego, ale w �adnym razie nie w odwrotnym kierunku.�Arthur C. Clarke odpisa�: �Pogl�d, �e fantastyka naukowa przepowiada przysz�o��, jest absolutnie mylny. Wszystko wygl�da inaczej: kszta�tuje ona dobrze rozwini�t� wyobra�ni�, przygotowuje ludzi, kt�rzy potrafi� my�le� kategoriami przysz�o�ci... Ostrzega� przed niebezpiecze�stwem czyhaj�cym na ludzko�� literatura ta potrafi znacznie skuteczniej ni� snu� utopijne projekty. Jest to niejako �system wczesnego ostrzegania� o przysz�ych katastrofach.�A oto cytat z wypowiedzi Jamesa Gunna: �Optymizm nie polega dzi� na bezmy�lnym powtarzaniu twierdze� w rodzaju ��wiat jest pi�kny, a przysz�o�� bezchmurna� stoimy obecnie, jak nigdy przedtem, twarz� w twarz z katastrofami, z kt�rych ka�da, je�li si� zdarzy, mo�e okaza� si� fatalna. Optymizm polega na czym� innym: na �wiadomo�ci, �e przetrwa� pomimo wszystko trzeba. Pomimo wszystko...�Harry Harrison o�wiadczy�: �Dobrzy pisarze fanta�ci mog� opowiedzie� czytelnikom wiele po�ytecznych rzeczy: i to, jak �pracuje� nauka; i �e �wiat, w kt�rym �yjemy, to �wiat stale si� zmieniaj�cy; i wreszcie, �e jeste�my w stanie przekszta�ca� same te zmiany (zamiast potulnie si� na nie godzi�) w celu poprawy �ycia ludzi�.Joe Haldeman: �Fantastyka naukowa pozwala nam dokonywa� intelektualnego testowania tendencji zmian �ycia w przysz�o�ci. Jest to testowanie bezpieczne na wz�r tego, kt�re przeprowadzaj� piloci w symulatorach naziemnych. Mo�e ona dostarczy� systemu wczesnego ostrzegania przed przysz�ymi nieszcz�ciami, a tak�e zaproponowa� mo�liwo�ci rozwi�zywania naszych obecnych problem�w�.Frederik Pohl: �Spo�eczna funkcja fantastyki (poza t� jej powa�n� cz�ci�, kt�rej celem jest wy��cznie rozrywka) polega na badaniu skutk�w wszelkich zmian technologicznych, spo�ecznych i kulturalnych. A�eby by�o nam �atwiej rozstrzyga�, kt�re z tych zmian chcieliby�my widzie� wcielone w �ycie...�W ankiecie wzi�li r�wnie� udzia� pisarze radzieccy; ich wypowiedzi wsp�brzmia�y z opiniami wyra�onymi powy�ej. Dymitr Bilenkin napisa�: �Ka�da idea, nim zostanie wcielona w �ycie, musi dojrze� w umy�le autora. Science fiction, podobnie jak ka�da inna forma literacka, mo�e wp�ywa� na umys�y i uczucia ludzi. Nie ma wi�kszego znaczenia fakt, �e sf cz�sto uwa�a si� za literatur� rozrywkow�; wr�cz przeciwnie: mo�na to uzna� za jej zalet�, gdy� w ten spos�b trafia ona do szerszych kr�g�w czytelniczych�.Kir Bu�yczow: �Science fiction, jako literatura odmienna od realistycznej, zajmuje si� domniemaniami; w sferze jej zainteresowa� le�� nie tylko problemy poszczeg�lnych ludzi, ale ca�ego spo�ecze�stwa... Science fiction adresowana jest g��wnie do ludzi m�odych, tych, kt�rzy jutro stan� si� odpowiedzialni za losy rodzaju ludzkiego�.Jeremi Parnow: �Spo�eczna funkcja fantastyki polega przede wszystkim na uwidacznianiu i wcielaniu w �ycie ludzkich trosk i oczekiwa�. Przygotowuje spo�ecze�stwo, je�li tak mo�na powiedzie�, na nowe osi�gni�cia i radykalne zmiany, a ostrzega przed mo�liwymi niebezpiecze�stwami�.Wadim Szefner: �Nawet pisarze nie-fanta�ci staj� si� fantastami, gdy pr�buj� wejrze� w jutro. Pot�ga science fiction polega nie tylko na jej zdolno�ci wizualizacji �wiata dnia jutrzejszego, ale tak�e na jej zdolno�ci wp�ywania na przysz�o��, a nawet, do pewnego stopnia, kszta�towania jej. Maj� tu zastosowanie zar�wno prognozy negatywne jak i pozytywne. Literatura sf ma jeszcze jedno zadanie, a raczej, m�wi�c dok�adnie, super-zadanie: nauczy� ludzi dobroci. Moim zdaniem, cel ten mo�na osi�gn�� najlepiej, gdy fantastyka nie jest wy��cznie naukowa lub techniczna, ale gdy przypomina bajk� lub przypowie��. Powtarzam: taka jest moja opinia i oczywi�cie, mog� si� myli�.W d�ugim artykule na ten temat radziecki krytyk i wydawca sf W�odzimierz Gakow napisa�: �Skoro ju� ludzko�� chce ogl�da� wizje nieby�ego, obrazy, jakich - chcia�oby si� wierzy� - nikt z Ziemian nigdy nie zobaczy w rzeczywisto�ci, to znaczy, �e nadesz�y czasy science fiction.I nie chodzi tu tylko o zaspokojenie czyje� czczej ciekawo�ci; chodzi o konieczno�� �yciow�. Spokojna, szcz�liwa przysz�o�� nie nastanie sama przez si�. Musimy j� wszyscy budowa� i tak samo wszyscy musimy jej broni�. Skoro za� na porz�dku dziennym staje kwestia ochrony przysz�o�ci, to naszym obowi�zkiem jest przynajmniej wiedzie� o niebezpiecze�stwach, kt�re jej zagra�aj�.Prognostyka naukowa stanowi, mimo wszystko, domen� uczonych. Pisarze fanta�ci mog� tylko, niczym radary, nakierowa� post�pow� my�l ludzk� na umowne cele-anty�wiaty. Eliminacja wariant�w niepo��danych i nawet �miertelnie niebezpiecznych jest - co tu gada� - odpowiedzialnym zadaniem. I trzeba przyzna�, �e science fiction nie najgorzej si� z niego wywi�zuje�.Przegl�daj�c w �wietle powy�szych uwag najnowsze dokonania w literaturze science fiction trzeba odnotowa� intuicyjne wyczucie Wadima Szefnera co do tego, jaki kierunek w fantastyce stanie si� wsp�cze�nie dominuj�cy: nie naukowo-techniczny, ale raczej imaginacyjno-spo�eczny czy nawet o charakterze przypowie�ci. Ba�nie dla doros�ych, zwane Fantasy, ukazuj� si� w coraz wi�kszych nak�adach, zajmuj�c poczesne miejsce na p�kach ksi�garskich w Stanach Zjednoczonych. Szefner ma, mimo wszystko, racj�: ta forma przypowie�ci lub zajmuj�cej przygody jest r�wnie� oparta na zasadach moralnych konfrontacji Dobra ze Z�em - a Z�o, nawet w najwymy�lniejszej Fantasy, to to, co zabija, kaleczy, niszczy nadziej� na przysz�o��.W dziesi�ciu opowiadaniach niniejszej antologii, moim zdaniem najwybitniejszych w�r�d plonu roku ubieg�ego, znajd� Czytelnicy co� z tego, o czym m�wili wszyscy cytowani pisarze. Opowie�ci, kt�re ostrzegaj�; opowie�ci, kt�re mog� przerazi�; opowie�ci, kt�re wzbogacaj� wyobra�ni� i poddaj� pomys�y mog�ce ukszta�towa� przysz�o�� naszego �wiata - tutaj znajdziecie je wszystkie.DONALD A. WOLLHEIMJOHN DALMASNIEBEZPIECZNY CZ�OWIEKWiedza o najbli�szej przysz�o�ci mo�e by� bardzo korzystna - o ile kto� potrafi w�a�ciwie u�y� podobnej informacji. Szczeg�lnie gdyby mia�a ona posta� jutrzejszej gazety, kt�r� mo�na przeczyta� dzisiaj. Ale zwi�zane s� z tym r�ne problemy i zastrze�enia... a poza tym nale�a�oby tu doceni� znaczenie elementu ludzkiego.Od�o�y�em Przegl�d Ekologiczny i podszed�em do telewizora. Lubi�em ogl�da� wieczorne wiadomo�ci o dziesi�tej. Wyskoczy� obraz i rozla� si� po ekranie; w�a�nie znika�a ostatnia scenka wst�pnych audycji reklamowych.Usadowi�em si� przed telewizorem. By�em zupe�nie sam w moim typowy...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]