Drugie zapiski na pudelku od zapalek, eBooks txt
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Umberto EcoDrugie zapiskina pudeku od zapaekPrzeoy Adam SzymanowskiHISTORIA I SZTUKATytu oryginau woskiego:LA BUSTINA DI MINERVAZbir felietonw z rzymskiego "L'Espresso"Redaktor wydania: Joanna MolewskaWydanie ICopyright (** R.C.S. Libri & Grandi Opere SpA Bompiani 1994Via Mecenate 91, MilanoCopyright [* for the Polish edition - Historia i SztukaPozna 1994tel./ fax: 061 656736amanie tekstu: Roman SaganISBN 83 - 85468 - 17 - XUmberto EcoDrugie zapiski na pudeku od zapaek**=MOJESZ NA VIDEO I JAK TO JEST ZE SZMIRW "Corriere della sera" z 7 stycznia Sandro Bolchiwspomina swoj rozmow z Luchino Viscontim, podczasktrej mwio si o tym, jak trudno jest przedstawi naekranie telewizyjnym nieskoczony horyzont, majestaty-czne sceny z tumem statystw, ogromne, bezkresnemorza. Przypomniaem sobie, e w Boe Narodzenieogldaem wieczorem w telewizji Dziesigcioro przykazaCecila B. De Mille'a. Scena rozstpienia si wd MorzaCzerwonego, ze swej natury wysoce efektowna, ogldanaw mroku sali kinowej, na wielkim panoramicznym ek-ranie, wywoywaa pewien dreszczyk - nie twierdz, eby to dreszcz zwizany z przeyciem estetycznym, alew kadym razie impuls nakazujcy cofn si, by niezosta porwanym przez wir; na maym ekranie natomiastjawia si jako co w rodzaju "cytatu", reprodukcjiKaplicy Sykstyskiej na pudeku z czekoladkami.Oznacza to jedynie tyle, e telewizja jedne gatunki znosidobrze, inne za le. Powiedzie, e trywializuje wszystko,to jakby uzna, e miniatura lub rytownictwo s sztukamipodrzdnymi. Przecie Melancholia Durera jest mniejszani Ostatnia wieczerza Leonarda, ale rzeka atramentuwypisanego z jej powodu przez krytykw wcale nie byamniej szeroka. Poemat bez wtpienia jest odpowiedniejszform ni sonet, gdy chodzi o opisanie dziejw bohaterw,ale niektre sonety Petrarki albo Nieskoriczono Leopar-74*d, a *.,diego odznaczaj si podniosoci, jakiej nie uwiadczy siw II Morgante Maggiore Pulciego.Iluminowane zote ksigi sprowadzaj wydarzenia his-toru wigtej do obrazu wdzicznych igraszek. Ale w Tresriches heure.s du Duc de Berry s stronice przedstawiajcewycznie mroczn przemoc - nie s jednak nigdyreprodukowane, gdy nie pasuj do naszego wyobraeniao gracji, jak powinna charakteryzowa si miniatura.Rzecz nie polega zgoa na tym, e miniatura nie moeilustrowa dramatu, trwogi, krzyku i gniewu Pana Za-stpw, ale na tym, e tego rodzaju tematy przedstawianozazwyczaj na freskach i wielkich ptnach, ktre miaywywoa potrzeb pokuty u tumu, podczas gdy zoteksigi zdobiono za wielkie pienidze dla arystokratw,ktrzy chcieli oglda je sobie w komnacie lub kaplicytak, jak my ogldamy telewizj. Jeli wic widzimy, etelewizja trywializuje sprawy, o ktre si ociera, dzieje sitak dlatego, e jest to odpowied na zapotrzebowanierynku. Wanie wymogi rynku sprawiy, e Dziesigcioroprzykazari to knot - nawet na wielkim ekranie.Czytelnik mgby zada mi teraz pytanie, dlaczegow takim razie w witeczny wieczr straciem trzy godzi-ny na ogldanie knota? Przypomniaem sobie w tymp " ymomencie, e w "La Re ubblica z 6 st cznia CorradoAugias w toku bardzo kulturalnej dyskusji z AlbertemRoncheyem zauway, i uznanie wszystkiego w telewizjiza szmir grozi porwnywaniem jej jako caoci zestandardem dobrej prasy. Augias zwraca uwag na to, ewprawdzie wikszo tego, co widzimy na ekranie, niedorwnuje temu, co czytamy w najpowaniejszych dzien-nikach - ale zapominamy, i w kioskach peno jestpornograficznego, skandalizujcego i sodko-sentymen-talnego plugastwa, pamitajc jedynie, e przy prze-skakiwaniu z kanau na kana kady moe natrafi nanieodpowiedni program.Jednak ten argument wcale nie przywraca debaciewaciwego wymiaru, przeciwziie, jeszcze bardziej j dra-matyzuje. Chciaoby si w tym miejscu przypomnie- ~-niesychane twierdzenie kantowskie, e muzyka to sztukanisza, gdy musimy jej sucha, nawet jeli nie mamy nato ochoty.Moemy by przeciwnikami wytaczania ksice proce-sw o pornografi lub blunierstwo - bo przecie, ebyprzeczyta ksik, musimy pj do ksigarni albobiblioteki; jestemy oburzeni, kiedy kto idzie do kina,w ktrym wywietla si filmy porno, a potem skadadonos w sdzie - bo tego rodzaju kina nie monapomyli z innym i wchodzi si do niego tylko wtedy, jelisi tego chce.Czujemy si jednak zbici z tropu na widok kioskw,w ktrych w imi wolnoci prasy wystawia si wszystko,co zostao opublikowane - poniewa duchowni, osobyo sabym sercu, dzieci i wilkoaki rwnie maj prawowej i kupi sobie "Famiglia Cristiana" albo "Unit",nie naraajc si przy okazji na wstrzs psychicznywywoany widokiem videokasety z Moan Pozzi.Nie ulega wtpliwoci, e wszystko, co w telewizjinaley do poledniejszego gatunku, ma inn doniosospoeczn ni to, co polednie w prasie albo w kinie.Z pewnoci nie daje to odpowiedzi na nasze pytanie,a nawet sprawia, e staje si ono jeszcze bardziej niepoko-jce.9i *RZYMSKI MIECZ, SOWO MUSSOLINIEGOW natoku przemilcze, rewelacji, sugerowanych po-wiza i zaprzecze dotyczcych Gladio, Piano Solo, P2i podobnych organizacji czujemy si odrobin zagubieni.Poniewa nie dysponuj dokumentacj precyzyjniejszni opracowana przez komisje parlamentarne, ograniczsi do wykonania obowizkw zawodowych, podajcgar faktw natury lingwistycznej.Piano Solo (Jedyny Plan). Skd ta nazwa? Nie chodzio Bobby'ego "Una lacrima sul viso" Solo (chociaprzychodzi tu na myl "Nic nie da siju zrobi, pozostajenam marzy"). O ile mnie pami nie myli, w argonieamerykaskich pilotw solofZight to lot, podczas ktregopilot nie ma cznoci radiowej z baz. By moe zgodniez poraajc wizj De Lorenza plan Solo powiniendoprowadzi do sytuacji, w ktrej trzeba dziaa w ode-rwaniu od wszelkiej bazy, to znaczy parlamentu, wojska,realnego kraju i rzdu = a za to z noem w zbachi bomb w rku dokonywa bez radaru czego w rodzajunalotu na Wiede. A Wiede nie pojawi si tu przypad-kowo; wystarczy pomyle o tej osobistoci z monoklemmonarchicznej, stronniczej, neofaszystowskiej - kimpoinidzy Da Veron, piknym Cece i Osvaldem Valen-tim.Wjakime kraju przyszo nam y, skoro posta rodemz Krainy dzwonkw, Paese dei Campanelli, kto, czyj10projekt budzi teraz miech ekspertw wojskowych, mgdoprowadzi do drenia Nenniego, skoni potnychludzi z rzdu do wezwania w rodku nocy nadtegopyszaka, by przeprowadza z nim rozmowy? Problemnie w tym, eby dowiedzie si, czego dokona DeLorenzo, ale czym byy Wochy lat szedziesitych,skoro potraktoway go z tak powag. Co za wstyd, niebyoby wyjcia, trzeba by stara si o obywatelstwoszwajcarskie, gdyby nie to, e De Lorenzo w kocu niedokona zamachu, gdy tymczasem Mussolini - owszem.To pewnie korzy pynca z faktu, e nie mamy jukr_ la.Gladio (miecz). Bez oporw akceptuj tez wysunitprzez szacowne osoby: Gladio byo organizacj legaln."Moe chcielibycie -- powiadao wielu ludzi na wyso-kich stanowiskach - eby kraj nalecy do NATOutworzy ruch oporu na wypadek inwazji amerykaskiej?Nikt wam, nie powiedzia, e Woska Partia Komunis-tyczna nie moga doj do wadzy, poniewa nie yczyysobie tego Stany Zjednoczone? Nikt nie wyjawi, e caata partia, a nie tylko Cossutta, okazywaa sympatiZwizkowi Radzieckiemu, ktry by przecie wrogiemNATO? Czyby lewicowi intelektualici nie poinformo-wali was, e odmawiano im wizy do Stanw Zjed-noczonych? Na jakim wiecie yjecie?" Musz przyzna,e to rozumowanie trzyma si kupy. Kopot wzi siraczej std, e konspiracyjna organizacja, ktra w jzykuNATO nosia nazw stay behind, we woskim staa siGladio. Nazwy nigdy nie s przypadkowe. Inaczej m-wic, moe si zdarzy, e kto wybiera sobie nazwodpowiedni, poniewa jednak oznacza ona co dys-kusyjnego, postanawia si od niej uwolni. Miaemkiedy star szaf biblioteczn, w ktrej, jak si okazao,yy czerwie. Podano mi adres pewnej niemieckiej firmydostarczajcej gaz zabijajcy wszelkie gatunki czerwi.11**7Niestety, okazao si, e gaz ten nadal nazywa si cyklon,a nie potrafi zapomnie, e uyto go do umiercenia parumilionw ydw. Wolaem ju wspy z czerwiami.Nie wtpi, e cyklon jest bardzo skuteczny jakorodek przeciwko robactwu, i nie wtpi, e handlujcnim frm kieruj osoby, ktre wprawdzie skrzywdziybymuch, ale s niezdolne do skrzywdzenia ludzkiej istoty.Jednak takjujest z tego rodzaju nazw: lepiejj zmieni.W przeciwnym razie miaby racj biedny Rascel, pytajc:"Przepraszam, co pan ma na myli?"Prawie przypadkiem odkryem, skd si wzio sowoGladio. W przemwieniu z 5 maja I936 r., obwiesz-czajcym podbj Abisynii, Mussolini mwi: "Etiopiajestwoska, woska, gdy zajta przez nasze zwyciskiewojska, woska na mocy prawa, albowiem miecz rzymskiprzynosi cywilizacj, ktra tryumfuje nad barbarzyst-wem". Sam mgbym zgosi zastrzeenie, e do Gladioprzystpio wielu ludzi, ktrzy walczyli z faszyzmem, i echocia ludzie ci s antykomunistami, nie s bynajmniejfaszystami. Z drugiej strony nie oni, tylko ich przywdcywymylili t nazw. Dlaczego ci przywdcy - majc judo dyspozycji owo stay behind - wybrali to waniesowo? Nic innego nie przyszo im do gowy? Najwyra-niej nie.l2ZY CZERKIES DLA TV, TEATRU I POWIECI...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]