Domy z bali - budownictwo podhalanskie, książki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Budownictwo Drewniane - drewno, domy drewniane szkieletowe, projekty domów, wykonawcy
Strona 1
:Domyzbali
Domyzbali-BudownictwoPodhalańskie
BudownictwodrewnianenaPodhalu
BudownictwodrewnianenaPodhalumaswojepoczątkiw wiekuXVIIi XVIII,kiedytopojawiłosię
stałeosadnictwo.Związanoonobyło ściślez pasterstwemuprawianymprzezgórali.Pierwotne
kolibykamienneprzykrytedachemz desekzostaływyparteprzezszałasykrokwiowe.Odkońca
XVIIIwiekuszałasypasterskiesąkonstrukcjamikrokwiowymiopartymina ścianachwieńcowych.
Takakonstrukcjabyłanajwygodniejsza,boodpornanawiatryhalnei możnabyłoszybkoją
rozebrać i przenieść w innemiejscewypasówowiec,krówi kóz.
W początkowymokresieszałasybyływykorzystywanejedyniepodczaslatai w związkuz tymnie
wymagałyuszczelnieńścian,anibudowykomina.Wieńcowakonstrukcja ścianopierałasię na
kamieniachustawianychw narożachszałasu.Dwuspadowydachopierał się na ścianach
szczytowychpoprzezpoziomebelkizwane"ślęgami".Nanichmocowanopokryciedachowe
z gontówlubkrótkichdranic.Połaciedachoweodstronyzewnętrznejwzmacnianopodłużnymi
żerdziami,naktórychumieszczanokamieniecelemdociążeniakonstrukcjii uniknięciazerwania
dachupodczasczęstych,porywistychwiatrówhalnych.Dachysochoweo słupachstojącychwprost
naziemizniknęłynapoczątkuXIXwieku.
KatalogBudownictwa
Drewnianego2006
BudynekMuzeumwChochłowiezbudowanyok.150lat
temu
BudynekiMieszkalnewChochłowiezbudowanyok.150
lattemu
KatalogBudownictwa
Drewnianego2005
Zostaływyparteprzezsolidnebudownictwoobliczonenawieloletnią eksploatację.Wysokipoziom
umiejętnościciesielskichmiejscowych"budorzy"pozwalał nastarannewykonywaniewiązań
"węgłów"i konstrukcjiwięźbydachowej.
Nabazieszałasówzaczęłypowstawać domygóralskiei zabudowaniagospodarskie.Domygóralskie
składałysię głowniez sienii dwóchizb:czarneji białej.Corazwiększailość przyjeżdżających
letnikówwynajmowałaoczywiściebiałą izbę jakomiejsce"schludne,z podłogą z deseki bardzo
częstowyposażonew rzeźbionebogatomeblegóralskie".Miejscowigóralezaczęlibudować
również domyspecjalnieprzeznaczonedlaletników.Częstomiałyonegankiprzedfrontowym
wejściem,niecowiększeoknai wyższedrzwi.Wznoszonebyływ układziedwutraktowym
o czterechizbach,a częstonapoddaszupojawiałysię pokoikizwane"zwyżką".
W miarę odkrywaniaPodhala,a zwłaszczaZakopanegojakostacjiklimatycznejnastąpił dalszy
rozwójbudownictwapoprzezstawianiewiększychbudynkówbędcychjuż obiektami
pensjonatowymi.Gównymmateriałembudowlanymbyłomiejscowedrewno świerkowe,jodła
i modrzew.Powstawałypierwszebrygadyciesielskie.W 1877rokupowstajeSzkołaPrzemysłu
Drzewnegow Zakopanem,nabaziektórejpowstał Zespół Szkół Budowlanychzespecjalizacją
budownictwaregionalnego.
Obecnienastępujedość wyraźnypowrótdobudownictwadrewnianego,a zwłaszczatradycyjnych
domówz balidrewnianychzwanychnaPodhalubrusamilubpłazami.Technologiaichwznoszenia
nieróżnisię odtejsprzedstu,stupięćdziesięciulat.Architekciprojektującydomyw tejtechnologii
wywodzą się przeważniez rodówgóralskichkultywującychmiejscowetradycje.Należałobytutaj
wymienić międzyinnymi:JędrzejaCzarniaka,AdamaBukowskiego-Tyrałę czyJanaKarpiela
2006-03-09 14:24:13
Budownictwo Drewniane - drewno, domy drewniane szkieletowe, projekty domów, wykonawcy
Strona 2
Bułeckę.Pochodzenietycharchitektówjesto tyleistotne, żemają oni"wekrwi"technologię
połączeńścianwieńcowychi konstrukcjiwięźbdachowych.Czasamisątoelementybardzotrudne
dowykonaniai autorskinadzórnadbudową jesttutajnieodzowny.Wspomnianawyżejszkoładaje
bardzodobrepodstawydlaprzyszłychprojektantówjakrównież odpowiednikieruneknaWydziale
ArchitekturyPolitechnikiKrakowskiejpozwalanapóźniejszepracedoktorskiew tymtemacie
("BudownictwoludowenaPodhalu"-Jan Łaś,w trakciepisaniapracyjestAdamBukowski-Tyrała).
Bogataliteraturatakajak"Zdobieniei sprzętludupolskiegonaPodhalu"Wł adysława
Matlakowskiegoz 1901r.,"Koliba"PierwszyDomw StyluZakopiańskimwydawnictwaMuzeum
Tatrzańskiegoczypracazbiorowapodredakcją prof.PrzemysławaSzafera"TekaArchitektury
WspółczesnejZiemGórskich"pozwalanasięgnięciedo źródeł budownictwaregionalnego.Jednak
największymznaczeniemdlaprojektantówi budowniczychjestprzekazywanaz pokoleniana
pokolenietradycjai bezpośrednieobcowaniez chałupami wzniesionymi przezdziadków
i pradziadków.
Wstawić zdjęcia7i 8
Budową zajmują się brygadyz terenówZakopanego(TatraHausMaciejaKróla),Murzasihla
(Staszka ŁukaszczykaHajduka),Leśnicyi innychpodhalańskichwiosek.Z powodunonsensownych
przepisówprawnychw zakresiedziałalnościgospodarczejw naszymkraju,trudnojestznaleźć
koncesjonowanefirmywykonawczespecjalizującesię w tejtechnologii.Kontaktz fachowcami
w tejbranżyodbywasię praktycznietylkozapośrednictwemarchitektówprojektującychte
budynki.Brygadywykonawcówsąprzeważniepowiązanerodzinniei stanowią kolejnepokolenia
"budorzy".
Jakwspomniałempowyżej,gównymmateriałemdobudowyjestdrewno świerkowei jodła.
Z powoduograniczonegowyrębuw TatrzańskimParkuNarodowymdrewnosprowadzasię
2006-03-09 14:24:13
Budownictwo Drewniane - drewno, domy drewniane szkieletowe, projekty domów, wykonawcy
Strona 3
z terenówwokół BabiejGórylubBieszczad.Drewnososnowez nizinjestwidzianebardzo
niechętniez powodudość dużychprzyrostówrocznych(tzw."drzeworzadkie")przezcoo wiele
słabszeodmiejscowego.
Najbardziejposzukiwanymi średnicamidrewnasąwymiaryokoło70cm.Powycięciuz kloca
środkowejdeskiz rdzeniempowstają praktyczniedwapłazyo grubościokoło20cm.Tarcicatajest
suszonaw warunkachnaturalnychprzezmin.2,5roku.Niejestonaniczymimpregnowana.
Praktyczniejesttoz punktuwidzeniatechnicznegoniemożliwe.Preparatysolnew stanie
powietrzno-suchymi sezonowaniuw warunkachnaturalnychniezdają egzaminuzewzględuna
krótką trwałość (maksimumdo3lat).Preparatyoleistesąwycofywanepowoliz obrotu,a ze
względówwymiarówpłazówichimpregnowaniew komorachciśnieniowychniewchodziw rachubę.
Bieżącakonserwacjadomówz płazówodbywasię odwielulatcorokuprzedWielkanocą przez.....
mycie ścianproszkamidoprania.W tymokresiewystarczypojechać doChochołowa,gdziemożna
zobaczyć jakkażdydomszorowanyjestprzezmiejscowegaździnki.Stałosię tojuż tradycją.
Z uwaginacenydziałekprojektowanedomyz balidrewnianychposadawianesąnaużytkowych
podpiwniczeniachprzykrytychpłytążelbetową.Pierwszabelka ścianyułożonajestnawarstwie
papyzgrzewalnejzłożonejnapół.Sądwasposobyjejzakotwienia.Pierwszytowypuszczenie
z wieńcapłyty żelbetowejprętówzestali żebrowej,naktórepouprzednimwytrasowaniupierwszej
belkii wywierceniuw niejotworównasadzasię nanie.Następnienakładasię markistalowei łączy
jez prętamipoprzezzespawanie.Drugimsposobemjestprzewierceniepierwszejbelki
i zakotwieniejejdopłyty żelbetowejprzeznagwintowanepręty.
Kolejnewarstwy ścianwieńcowychsąłączonew narożachzapomocą różnegorodzajuwiązań.
Wśródnichnależałobywyróżnić:zamekpodhalański,zamekprosty,zamekwęgłowyw jaskółczy
ogon,nakładkę prostą,nakładkę prostą dwustronną,jednostronnyjaskółczyogon,naczop,czop
cofnięty,zamekfrancuski.
Szpary ściansą"mszone"wełną drzewną w tradycyjnysposób.Technikawykonywaniawarkoczy
i ichkształtówprzekazywanajestz pokolenianapokolenie.Upychanieichodbywasię zapomocą
prostychnarzędziw postaciwygiętychprętówodpowiedniosklepanych.Jednymz fachowcówz tej
unikalnejbranżyjestFranciszekUstupskiz Zakopanego.Zewzględunawymaganiacieplne
2006-03-09 14:24:13
Budownictwo Drewniane - drewno, domy drewniane szkieletowe, projekty domów, wykonawcy
Strona 4
obowiązującejnormy ścianyzewnętrznestawianesąjakowarstwowe.Odzewnątrzmamy ścianę
z płazów,warstwę izolacjitermicznej(wełnamineralnabądźstyropian),paroizolacjai ściana
z desek2,5".
2006-03-09 14:24:13
Budownictwo Drewniane - drewno, domy drewniane szkieletowe, projekty domów, wykonawcy
Strona 5
Konstrukcjadachustanowiukładjętkowyz uwaginaużytkowycharakterpoddasza.Kątnachylenia
dachu(około52o)powoduje, żew konstrukcjijegopowstają przeważniedwiekondygnacją.
OgólnienaPodhalu,zwłaszczanaterenachchronionycharchitektoniczniezezwalasię nabudowę
budynkówo trzechkondygnacjach,z czegodwiesąwłaśniew konstrukcjidachu.
Tradycyjnympokryciempołacidachowejjestgontdrewniany.Najlepiejdotegonadajesię gont
nazywany"łupanymlubszczypanym".Powstajeonprzezrozłupywanieręcznekawałkagrubizny
pniawzdłuż jegowłókienw postacipodłużnegoklina.Zapewniatobardzodobrą odporność gontu
nawnikaniedostrukturywłókienwody.WyrabianyjestonnaOrawie,któraznanajestz dobrej
jakościwykonaniategorodzajugontów.Przyprzyjęciutzw.podwójnegokryciazapewniato
trwałość pokryciadachowegonaconajmniej25-30lat.Gontkonserwujesię poprzezmetodę
kąpieli,apowykonaniupołacidachowejprzezmalowanie.Oczywiściewymaganajestokresowa
konserwacjadachu.Dawniej,gdyniebyłoprodukowanych środkówdokonserwacjistosowano
różnegorodzajumieszankinp.z terpentynyi zużytegoolejutechnicznego,oczywiściez różnym
efektem.AktualnienajbardziejpopularnymjestImprexW.
2006-03-09 14:24:13
[ Pobierz całość w formacie PDF ]